Jan van Dam is sinds 2005 werkzaam bij Defensie als militair muzikant. Vanuit zijn positie binnen de militaire muziek weet hij als geen ander hoe belangrijk het is dat ook de kleinere en specialistische onderdelen van Defensie een stem hebben. Sinds februari 2025 is Van Dam lid van de Centrale Medezeggenschapscommissie (CMC).
“Een organisatie maak je samen – of je nu soldaat bent of muzikant”
Jan van Dam begon zijn Defensiecarrière als 25-jarige muzikant bij een van de beroepsorkesten van de Landmacht, na een eerdere loopbaan in de post. “Ik heb geen standaard loopbaanpad gevolgd, maar ongeacht de keuze die ik maakte, is muziek altijd mijn kompas gebleven.” Wat begon als een tijdelijke functie, groeide uit tot een jarenlange carrière.
Meer dan ceremonie
“Als muzikant in de krijgsmacht heb je een unieke rol. We verzorgen ceremoniële optredens, begeleiden herdenkingen en laten Defensie op een andere manier zien aan de maatschappij. Denk aan Prinsjesdag, de Vierdaagse van Nijmegen, herdenkingen op de Grebbeberg, maar ook schoolprojecten. Als orkesten zetten wij ons actief in om jongeren enthousiast te maken voor muziek én voor Defensie. “We zijn misschien niet altijd zichtbaar als krijgsmacht, maar we zijn wel hoorbaar. Muziek is vaak de eerste kennismaking van burgers met Defensie. Dat is iets wat je niet moet onderschatten.”
Voor Van Dam is Defensie veel meer dan de beelden die hij als burger ooit had. “Als je binnenkomt als muzikant, zie je langzaamaan wat de organisatie echt doet: rampenbestrijding, uitzendingen, veteranenzorg, en alles wat er komt kijken bij het terugkeren van collega’s met trauma’s. De krijgsmacht is een complexe organisatie met een menselijke kern. Dat besef groeit pas als je er onderdeel van bent.”
Van ‘tikkie, jij bent hem’ tot voorzitter MC
De eerste stappen van Van Dam in de medezeggenschap waren min of meer toevallig. “Er was niemand anders, maar toen ik eenmaal begon, ontdekte ik hoe belangrijk het is dat ook kleinere eenheden vertegenwoordigd zijn.” Van Dam groeide door van lid tot voorzitter van de MC OG-CLAS en vertegenwoordigde daarin uiteenlopende eenheden: van militaire muziekeenheden tot de Dienst Geografie en de Bureau Individuele Uitzendingen. De diversiteit van OG-CLAS maakt de medezeggenschap uitdagend, maar ook bijzonder waardevol. “Onze eenheden variëren van 20 tot 80 mensen. Die kleinschaligheid maakt dat de cohesie sterk is. Mensen kennen elkaar, en je weet snel wat er speelt. Daardoor kun je echt het verschil maken.” Binnen de MC wordt gewerkt met kiesdistricten, zodat elke eenheid een stem heeft en inhoudelijk goed vertegenwoordigd is. “Gaat het over geografie? Dan vertrouw ik op de inhoudelijke expertise van die vertegenwoordiger. Zo bouw je vertrouwen op en neem je elkaar serieus.”
Reorganisatie, kennisdeling en verbinden
Een van zijn mooiste momenten in de medezeggenschap is het reorganisatiedossier van de militaire muziek. “Het duurde eindeloos. Uiteindelijk hebben we gezegd: het moet nu anders. We hebben Defensie, de bonden en de medezeggenschap aan één tafel gekregen. Binnen twee uur hadden we een doorbraak. Dat was echt teamwork.”
Het is één van de redenen waarom Jan van Dam graag een rol speelt op centraal niveau: “De CMC kan dingen losmaken die anders muurvast zitten. Ook op CMC-niveau wil Van Dam zich blijven inzetten voor verbinding. “Ik ben geen specialist in personeelsbeleid of materieel, maar ik ben wel een snelle leerling en weet mensen bij elkaar te brengen. Die verbindende rol is wat ik binnen de CMC wil vervullen. De organisatie verandert snel. Daar moet de medezeggenschap in mee – niet als rem, maar als partner. Medezeggenschap is geen ver-van-je-bed-show . Het gaat over jouw werk, jouw omstandigheden. We moeten die brug blijven slaan – in duidelijke taal en met hart voor de defensieorganisatie en haar mensen.”
Een andere blik
Dat hij als muzikant bij Defensie werkt, maakt dat Van Dam soms anders kijkt naar de organisatie dan collega’s met een meer operationele achtergrond. “Mijn wereld draait om samenwerking, timing en luisteren. Dat zijn ook de kernkwaliteiten die je nodig hebt in medezeggenschap. Ik denk dat ik daardoor soms anders reageer of naar oplossingen kijk. Niet altijd in standaardprocedures, maar vanuit het geheel. Dat is ook mijn kracht.” Van Dam is zich bewust van de unieke positie die hij inneemt als muzikant binnen de CMC. “Ik denk dat ik de enige beroepsmuzikant ben die ooit op dit niveau in de medezeggenschap heeft meegedraaid. Dat is bijzonder. En het bewijst ook dat Defensie meer is dan alleen gevechtskracht.”